Ülkemizde en sık görülen define haritaları Rum ve Ermeni define haritalarıdır, Bunlar basit şekilde tasarlanmış haritalar olup definesine ulaşılması çok kolaydır. Savaş kapıya dayandığı dönemlerde Rumlar ve Ermeniler Anadolu'dan göç etmek zorunda kaldıkları için acilen tüm servetlerini altına çevirmiş ve bunu ileride tekrar gelip alma adına kolaylıkla çıkarabilecekleri yerlere saklamışlar. Kimi rum ve ermeni gömü sahipleri, gömülerini harita ile kayıt altına almış, göç ettikleri coğrafyadan dönemeyip gömüler olduğu yerde sahipsiz olarak kalmış durumdadır.. Acil saklama dışında normal saklanan Ermeni ve Rum gömüleri de ülkemizde bolca mevcuttur. Rum ve Ermeni definelerini bulmak isteyen arkadaşlar, öncelikle Osmanlı, Ermeni Krallığı, Pontus Rum Devleti, , ve Selçuklu Bizans zamanları hakkında bilgi sahibi olması gerekir.
Ayrıca yaşlıların büyük bölümü, kulaktan dolma bilgilerle, eskiden şurası Rum köyüydü burası ermeni köyüydü şeklinde bilgiye sahiptir. şu an normal olarak bilinen köyler bir dönem rum köyü olduğunu bilmeliyiz, özellikle eski köy isim listesinden faydalanarak hangi köylerde hangi medeniyetlerin yaşadığı hakkında bilgi sahibi olabiliriz. bunu bulmanın en kolay yolu Ermeni Yerleşim Yerleri (1894 Ermeni Patrikhane Kayıtlarıdır)
Bu konuyu Ermeni ve Rum defineleri nerelerde olur şeklinde 2 paragrafa bölelim.
Ermenilerin yaşadığı yerlerde bu tür definelerin var olduğunu biliyoruz, sizde bulunduğunuz yerde Ermenilerin yaşadığını biliyorsanız evin tarihini araştırmanızda fayda var. Ermeniler definelerini Rumlardan farlı olarak evin dışına değil içine gömerlerdi, en çok kapı girişi, alt kat (kiler odası) ve ocaklık Ermenilerin en çok gömü sakladığı noktalardır. ermeni parası dışarıda aranacaksa kesin kuyu vardır kuyu çevresi yada ağaç çevresine bakılır. dışarıdaki paranın tam yerini tespit etmek için evin oturma odasına gir pencereden dışarı bak, kısacası evin içinden para gömü noktası mutlak suretle görünüyor olması gerek. hiç bir ermeni evinde para evin arkasından alınmamıştır mutlaka oturma odasından görünür vaziyettedir.
Rum defineleri yukarıda belirttiğim gibi Ermenilerden biraz farklı olarak evin içine değil dışarıya gömerlerdi, Ev sahipleri Gömüyü genelde Ya evin bahçesine kuyu açarak gizli bölmelere saklama alışkanlığına sahiptir. yine dışarıda ev temeli, yaşlı ağacın altına ve evde oturduğu zaman pencereden dışarıyı iyi gördüğü noktalara saklama şekli ile ön plandadır. Rum ve Ermeni torunlarının turist olarak ülkemize gelip dedelerine ait altınları aradıklarını biliyoruz. bulunduğunuz yerde buna benzer durumla karşılaşırsanız konuyu mülki amirliğine iletmeniz gereklidir. rum paraları en çok kesme taş içinde bulunur, bu evin yapı taşı veya dışarıda mermer tarzı kanepe gibi duran kesme taş varsa bu taşın içine mutlaka bakılmalıdır. yada orta yerde duran tıraşlanmış parlak taş varsa buda iyidir. yalnız bu taş en az 3 kişinin kaldırabileceği kadar büyük olması gerekir.
Rumların bir diğer gömü mantığıda ağaç altıdır. karadeniz bölgesinde iseniz yaşlı meşeler diğer bölgelerde dut ağaçlarının tam altında gömü bulmak mümkündür, rumlardaki gömü mantığı göm üzerine ağaç dik şeklindedir.
Ermeni ve Rum Gömüleri Diğer Araştırma
Osmanlı toplumuna uyum sağlamış, uzun yıllar boyunca rahat ve güvenli bir yaşam sürdüren Ermenilere, Osmanlı yönetimine olan bağlılıklarından dolayı ‘Millet-i Sadıka’ denmiştir.
Ancak batı devletlerinin ve Rusya’nın siyasi emelleri, Fransız İhtilali’nin etkileri, Ermeni Kilisesi’nin kışkırtmaları, misyonerlerin özellikle Amerikan misyonerlerinin Ermeniler üzerindeki faaliyetleri gibi nedenler, Ermenilerin zihinlerinde bağımsızlık fikirleri oluşturmuştur. Ermeniler, bu fikirleri hayata geçirebilmek için hem Osmanlı sınırları içinde hem de dışarıda ihtilal komiteleri ve cemiyetleri kurarak, etkinliklerde bulunmuşlardır.
Kendilerine, İtilaf Devletleri tarafından bağımsızlık vaadinin verilmesiyle; Anadolu’nun çeşitli yerlerinde isyanlar çıkaran, casusluk faaliyetlerinde bulunan, Osmanlı ordusunun ikmal yollarını kesip, askerlere yardım götürülmesini engelleyen, Ermeniler, bu gibi davranışlarla da yetinmeyip I. Dünya Savaşı sırasında Rus ve Fransız ordularında, Osmanlı Devleti’ne karşı savaşmışlardır. I. Dünya Savaşı’nın başlarında, Ermeni temsilcileri, yukarıda belirtilen davranışlardan vazgeçmeleri için Osmanlı yöneticileri tarafından defalarca uyarılmıştır. Bu uyarıların işe yaramaması üzerine Ermenilerin bir kısmı, 27 Mayıs 1915 tarihinde çıkarılan geçici ‘Sevk ve İskân Kanunu’yla, bulundukları yerlerden, ülkenin Halep, Şam, Zor, Musul gibi yerlerine sevk edilmiş ve onların oralarda iskân edilmeleri sağlanmıştır.
Bu zorunlu göç sırasında ermenilerin çoğu değerli eşyalarını yolda karşılaşılabilecek tehlikeler nedeniyle yanlarına almayıp evleri, arazileri, bağ bahçelerinin uygun yerlerine saklamış daha sonra geldiğinde yeri kaybolmayacak şekilde işaretlemiştir. . Bunların bir çoğu gelemediği için sakladığı paralar hala yerinde durmaktadır.
Ermenilerde çok farklı saklama çeşidi vardır, göçe tabi tutulduğu dönemde acil yapılan gömüler çok derin olmayıp ortalama 30 cm ile 1 metre civarlarındadır. Bunların kayalara oyulmuş oyma kabartma şeklinde define işareti bulunmamaktadır. Genelde yaşlı ağaçlar, bahçelerinin köşeleri, kuyular, ahirlar, kiler gibi bölgeleri saklama yerleri olarak seçmişlerdir.
Tehcire tabi tutulmadan önceki varlıklı ermeniler paralarını evlerin içindeki ocaklar, kapı eşiği, baca duvarı, evin avlusundaki kuyu içi ve dış yanları, avludaki 3 yaşlı ağaçtan en yaşlı olanının yanına, bu ağaçlar çoğunlukla dut ağacı olur. bazen farklı olur. kilerdeki yapı taşlarında farklı olan vardır sökülüp takılabilen taş türüdür, yine zemin taşında kaldırılıp tekrar koyulan taşlar para saklama yerleridir.
Ermeniler eşkiya baskınlarına karşı bu saklama metotlarına gerek duymuştur, para en çok avludaki kuyu çevresinde yada içindeki her hangi bir yapı taşının arkasındadır. Yada oturma odasına oturduğunda pencereden baktığı zaman direk parayı göreceği yer seçilirdi. Bu en yaygın olanıdır, sizde bir ermeni evi bulursanız pencereden dışarı bakın gördüğünüz yerleri araştırın. Hiç bir ermeni pencereden göremeyeceği yere para saklamamıştır.
Rumlar Mübadele İle Yer değiştirildi
Mübadele "zorunlu yer değiştirtme"dir. Mübadele, 1923'de yılında Lozan Antlaşması'na ek protokol uyarınca Türkiye'deki Rumların Yunanistan'a, Yunanistan'daki Türklerin Türkiye'ye zorunlu göçü sürecine verilen addır. bu durum ermenilerden farklıdır, Ermeniler zorunlu göçe "Tehcir" tabi tutulmuştur. Mübadele ve Tehcir farklı şeylerdir.
Mübadele, görünürde karşılıklı bir anlaşmayla yapıldı her şeyin yolunda gideceği düşünülüyordu, Fakat anlaşanlar, masa başında karar verip kağıtlara imza atmasıyla her şeyin kolayca olacağını sanmışlardı. Oysaki yerinden yurdundan edilecek milyonlarca insana kimse bir şey sormamıştı. Diplomasiye göre, "barışçıl" bir yer değiştirmeydi bu; ama gerçek öyle olmadı. Mübadele, iki halk açısından da acılı bir süreç oldu.
Ülkemizde Yığınla Tehcir ve Mübadele Zenginleri Var
Halkların acıları, ölümleri, kimilerine zenginlik olarak dönüş yaptı. Mübadele de, aynı tehcir gibi, yeni zenginler yarattı. Rumların geride kalan malları, mülkleri, altınları ve diğer değerli eşyaları il fırsatta yağmalandı. bulunamayan altınların bir kısmı defineciler tarafından alınırken çoğunun hala yerinde yeni sahibini bekledş,iğini söyleyebiliriz.
Rumların para saklama yöntemleri ermenilerden biraz farklıdır, özellikle karadeniz rumları parayı gömdükten sonra üzerine mutlaka meşe ağacı dikerdi. Bu rumların en yaygın para saklama şeklidir. rum evi bahçesinde yaşlı meşe varsa altına bakmalısınız, genelde 2 yada 3 meşe olur siz en yaşlı olanın altına bakacaksınız, bu para ağaç kesilip kök sökülmeden alınmaz. bunun için mülki amirliğinden izin almanız gereklidir.
Rum parasını almak ermenilerden daha zordur, diğer rum para saklama yöntemi evin temelidir, evin temel taşları arasında yassı ve işlenmiş olanı varsa bunun altına bakılmalıdır. rumlar paralarını sanki bir daha almayacaklarmış gibi sağlamca saklar, 50 sene sonra torunum alsın dercesine kendisinin bile ijhtiyaç duyduğunda alamayacağı şekilde saklar.
Örnek olarak ermeni kuyu paralarını alması çok kolaydır, kuyu içindeki yapı taşlarından kesme olanı tıpkı çekmece gibi çeker elini dirseğine kadar sokup parayı alırsın. Rumlarda durum böyle değildir. rum kuyuya para saklamışsa üste yakın yere saklamaz, kuyunun alt yapı tağlarından birine saklar o taşı çıkarmaya çalıştığında kuyu içine çöker. neredeyse bütün yükü çeken taş seçilir onun arkasına saklanır. koyarken bile bu adam bunu nasıl koymuş diye merak edersin, bizim tahminimiz bu paralar kuyu inşası sırasında koyulan paralar, kuyunun bütün yükünü çekecek taş yerleştirilmeden önce paranın saklandığını düşünüyoruz. Daha sonra üst taşlar yerleştirilerek kuyunun yapımı tamalanır.
Ermeni Evlerindeki Para Yerleri
Ermeni ve rum evlerinde şömine çok önemlidir şömineye bakın, çömine önündeki yatay taşada bakın, bazı evlerde tandır vardır, salondadır, tandırın içine bakın, içerideki taşlar arasında çekmece olan vardır yada horasan sıva vardır onlara bakın para onların arkasında olur.
Ermeni evlerinde misafir odalarına bakın, Örneğin, bazı Hıristiyan evlerinde dini veya alt-kültürlerine ait, haç veya çift-başlı kartal gibi, dekoratif figürler vardır.
Mesela Müslüman evlerinde selamlık, evin erkek üyelerine veya erkek misafirlerine tahsis edilmiş bölmesidir. Haremlik ise bunun bayanlar için ayrılmış eşdeğeridir. Ev odalarının bu şekilde ayrılmasının gerisinde yatan fikir‘mahremiyet içinde yaşamaktır’. Hıristiyan evlerinde bu ayrım aile üyelerinin kullandıkları odalar değil sadece misafir odaları için vardı.
Ayrıca, Müslüman evlerinde Hıristiyan evlerinde olmayan, abdest ve banyo amaçlı kullanılan, sofa dahilindeki seki altında, ‘çağ taşı’ isimli bir bölüm bulunmaktadır. Bazı Ermeni evlerinde seki altı bulunduğu doğrudur ama dini amaçlı kullanılan bir yer değildir. Eğer ermeni evinde seki taşı varsa altına mutlaka bakın.
Birde ermeni evlerinde olan ama Müslüman evlerinde bulunmayan bir bölme vardır: bu bölme şarap mahsenidir. Çünkü dini nedenlerden dolayı gayrı-Müslimler evlerinde şarap tüketip üretebiliyorlardı. işte paranın olma ihtimali en yüksek yer burasıdır.
Evin girş kapısına iyi bakın, üste bakın, üst tarafta niş yada balkon olmalıdır, kapının tam girişi letonlu yani kemerliyse ayağınızın altındaki merdiven yada eşik dediğimiz taşa bakın. giriş düz letonlu yani dikdörtgen kesme taş varsa orada birde atkı taşı olur bu taşın arkasına bakın orada iyi para vardır.
Eğer cepheden içe bükülen giriş varsa bu mimari yapının 2 penceresi vardır, bu pencerelerden dışarı bakarsan parayı görürsün.
Giriş cepheden dışarı doğru taşar şekilde yapılmışsa bu direk zengin evidir hemde çok zengin. buna konak derlerdi, bu evin avlusuna iyi bakın, köşk denilen alan olacak, yazın oturulan yerdir burada asma yada büyük ağaç olacak genelde gölge yerdir. yemek falan burada yenir, İşte buraya bakın ev sahibi avluda paranın üzerinde oturur vaziyettedir.
Ermeni evi yapımında kullanılan malzemelere çok dikkat edin, hem malzemeye hemde metal aksamlara. ev eğer yontulmuş mermer taşla yapılmışsa bu mermerleri inceleyin, hepsi aynı mermer değildir farklı mermer ocağından getirilmiş mermer yapı taşı varsa bunun arkasına bakın para oradadır.
Ermeni evinde kitabe varsa burada mutlaka para vardır, kitabe genelde kapı girişinde biyerde olur yada ön cephededir. Bu kitabelerde haç, Dikdörtgen oyma, kare oyma, oval, üç dilimli (yonca şeklinde), yarım daire ve yuvarlak gibi dir boyları birbirinden farklı olabilir, pencerelerde yada girişlerde olur, özellikle üst kısımlardadır. eğer penceredeyse üste bakın üstte söve vardır yada sövenin üst tarafına bakın oralara biyere bakın bir miktar para vardır.
Ermeni evine giderken sokaktan avlu sınırına avlu sınırında girişe giden yolu iyi takip edin. avlu sınırına girdiğinizde paranın ya yanından geçersin yada üstüne basar geçersin.
Ermeni evlerinin pilanlarına iyi bakın,, genelde sofa-tokana ve harem üçlüsü şeklinde pilanlanır, yani hol salon gibi büyük oda yada hol, tokanada mutfak ve yatak odası. bu evler avlu veya kapalı bir hol etrafında şekillenmiştir. bunlara Dışa kapalı içe dönük sofa merkezli evler denir. eve girdiğinde hol vardır hole girersin. duvara yakın yerlerde oturma sedirleri, yada süs eşyalarının koyulduğu taş masa vardır bunun altına bak altta zemin taşında farklı mermer taş olacak kaldır para altındadır. yerleştirilerek üzerine ayna ve başka süs eşyası konulan, çekmeceleri olan, yüksek mobilya.
Mezarlar ve mezar taşları üzerine oyulmuş haçlar Ermeni ortaçağ mimarisinin eşsiz anıtlarıdır. Haçlarla beraber ermeni çiçekleride Sanatsal açıdan diğer medeniyetlerden oldukça farklıdır, özellikle ermeni çiçekleri papatya yaprağı gibi 6 dilimden oluşur, aslında buda bir haçtır yani 4 kollu haça 2 kol daha eklenerek 6 dilim şeklinde tasarlanıp bunuda çiçek sembolüne benzetilmiştir.
Eski Evleri Diğer Araştırama
Kişilerin kendileri ne ait olan altın para ve kıymetli eşyalarını sakladıkları mekanların en başında evler gelir.
Bunun sebepleri kontrolü mümkün ve göz önünde olmasından kaynaklanır.
Böyle düşünülmesinde doğal karşılanır. Aynı zamanda bu tip yerlerin kullanılması dikkat çekmeyi de engeller.
herhangi bir ev ortamında arama yapılacağı zaman işte bu noktaların göz önünde tutularak çalışmaya başlanması gerekmek dedir . Burada yine o klasik soruyu kendimize sormamız gerekir.
( ben olsam bu ortamda nereye gömerdim?) bu soruya tam cevap verebilmek çoğu zaman mümkün olmayacaktır. İnsanların düşünce ve bakışları birbiriyle her zaman örtüşmeyecektir. Birinin önemli gördüğü bir noktayı bir başkası hafife alabilir. Gömüyü saklayan insanın bu noktadaki davranışını ve tercihini belirleyen esas unsurlar, onun kültürü, kafa yapısı ile ilgilidir. Bu yüzden her ev ortamında gömünün aynı yere konulduğu yorumu yanlıştır. Bur da önem arz eden ana noktayı şöylece ifade edelim. Gömü sahibi malını ister evin içine koysun ister bahçesine malının gözü önünde olmasını ve kontrolden uzak kalmamasını sağlayacaktır. O nun içinde yatak odasının penceresinden rahatlıkla göreceği oturma odasının camından gözlenebilecek açı ortak noktaların hedef alınması gerekir.
Evlerde saklama yeri olarak tercih edilen ana noktalar şu şekilde sıralayabiliriz.
1. Yemek ve ekmek pişirme noktaları olan (ocak)lar .buralarda gömüler ateşin tam altına gelen noktaya yapılabildiği gibi,bacanın içinde bir bölüme veya dış temel dipleri kullanılabilmektedir.
2. Merdiven atları.. buralarda tespit yapılırken eve giriş merdivenleri olabileceği gibi;iç mekandaki üst kat merdivenlerini de dikkatle gözlemlemek gerekir.merdivenlerin önemli olan noktası en alttaki veya alttan üçüncü basamağın iç dolgusu olabilir.özellikle taş veya moloz dolgulu merdivenler bu açıdan önemlidir.
3. Kapı eşikleri.. evlere girişte çoğu insanın dikkatini çekmeyecek olan noktalardan birisi sürekli üzerine basılarak geçilen kapı eşikleridir.bu noktalar çoğu define avcılarının nasip elde ettikleri noktalardır.bunun için sokağa açılan kapının iç eşiğinin altını sağlıklı bir biçimde tespitten geçirmek gerekecektir.
4. Avlu içinde uzun ömürlü ağaçlar.. Bunlar genellikle armut ceviz alıç ve dut ağaçlarından oluşur. zaman zaman çam ahlat gibi ağaçların altı veya belli mesafede yakınları tercih etmekle beraber değişik ağaçlar avlu içinde pek sık görülmemektedir. ismini verdiğimiz meyve ağaçları Anadolu nun sıkça rastlanan türleridir. bu tür ağaçlar gömü anlamında şüphe uyandırıyorsa bunların ev tarafından görülen yönleri içinde 3-5-7 gibi adımlarla çevresi cihazla taranmalıdır.ve tespitler buna göre yapılmalıdır. Şayet aynı avlunun içinde iki veya 3 gibi fazla sayıda ağaç mevcutsa bu durumda ağaçlar arasında geometrik bir bağlantı kurulmalıdır.
5. Ermeni evlerinde saklama metotları içinde eski evlerin büyük odalarındaki tavanda kullanılan (baba ) diye adlandırılan hatıl ağaçları içinde saklama yöntemleri vardır. Paralar ve kıymetli eşyalarını bu ağaçların içine 2 parmak girecek şekilde delik açılarak deliğin içine parmakla bastırılarak sıkıştırılır. Ve delikler parayla doldurulur.
6. Ermeni ve Rumlara ait eski evlerin kalın duvarlı olanları içinde pencerelerin iç/alt kısmının oyularak paraların buralara doldurulması metodu bayağı yaygın rastlanmaktadır.
7. Ahır ve kilerler. Hayvan barınağı olarak kullanılan ahır, Mekanları içinde özellikle saman doldurulan herkesin her an göremeyeceği mekanlar olan samanlık altları çok önemlidir. Kilerlerde ise harman zamanı bitirilip ev sahibinin bütün kışlığı olarak çuvallar dolusu buğday veya un malzemesinin tam altına gelen noktalar dışarıdan bir insanın hemen müdahale edebileceği noktalar değildir. Bu tür yerler insanların gözünden uzak olan hedeflerdir.
8. Evlerde bulunan kuzu neler kaç adet olduğu bunların tamamının bacaları olup olmadığına dikkat etmek gerekir. Bacası olmayan sahte kuzu ne yemek pişirme yerleri mevcuttur.
9. Evlerin üst bacalarında araştırma yapmak orda değişik bir taş veya baca kapaklarının içini mutlaka kontrol etmek gerekir.
Bunların dışında akla hayale gelmeyecek pek çok noktalardan gömü çıkma olası çoktur. Bunlardan kuyular, Hayvan su içme yalak altları, Dibek taşı altları, gömme banyolar ve buna benzer sayamadığımız birçok yerlerde dikkatli ve araştırma yapılmalıdır.
Eski bir Rum evinde yemek pişirilen ocağın yerinde iki baca deliği görülmüştür. Bir baca deliğinde küp diğerinde ise normal havalandırma vardır. Soyguncular evleri bastığında yaşlılardan öğrendiğime göre soba borusu olarak kullanılan deliğinden boru çıkarılıp küp olan deliğe sokulduğu tarafıma anlatılmıştır. Zekalarına diyecek bir şey bulamamıştım.
Bulunmuş Rum Parası
Sizlere bulunmuş bir rum parasından bahsedeceğim. Bunu defineciler yapmıyor tesadüfen yaşanmış olaydır. Rum evi terk edildikten yıllar sonra fosseptik çukuru kapağı açılıyor. Kapak açıldıktan sonra yanda halat denilebilecek kalınlıkta ip görünüyor, bu ipi normalde göremezsin biraz eğilip içeri bakman lazım hatta görmek değil elini sokup bulman lazım.
Neyse bu ip bi şekilde bulunuyor neymiş diye çekmeye başlayınca çek çek ip geliyor en sonunda kapağın önüne orta boy bakraç geliyor. Adam parayı fosseptik çukuruna saklamış makara sistemi ile istediği zaman çekiyor istediği zaman kuyunun en dip köşesine gönderiyormuş.
Eski evlerde para saklama yerleri diye bir çok tecrübelerimiz oldu hepsini yazdık bunu yeni öğrendim yazalım. bundan sonra rum evlerinde para ararken tuvalet çukuruna bakmayı unutmayın :)
Demekki ermeni ve rum evlerinin her yerinde para bulunabiliyor. Eski evlerde araştırma yaparken ilk yapmanız gereken ben olsam nereye gömerdim. Bunu yaparken şunu düşünerek yapacaksınız. Eşkiyalar evi basıyor her tarafı didik didik edip arama yapıyor. Yani burada yastık altı yorgan altı işe yaramıyor bir defa para evin içinde değil dışarıda daha güvenli oluyor. içeride en güvenli yer ocaklık altı. sonuçta ocak yanıyor kimse ateşi söndürüp ocağın altındaki taşı kaldırmaz bu olası iş değil.
Dışarıya gelince; yaşlı ağaçların çevresi, kuyu içi yada yanı, en önemlisi oturma odasın penceresinden görünen yerler. Sadece oturma odası değil tüm pencerelerden görünen yerler bakılmalıdır. Buradaki mantık adam içeride ama zifiri karanlıkta pencereden dışarı baktığında para sakladığı yeri görmesi lazım. dışarıda bulunan paraların hepsi pencereden görünür noktalardadır buna dikkat edin.